Sonde handig voor vochttoediening pasgeboren kalf

Een sonde kan gebruikt worden om de eerste biest aan een pasgeboren kalf te geven. Als het kalf ouder is, kan een sonde dienen als toedieningsmethode voor water of elektrolyten.

Een sonde is niet meer dan een slang die via de slokdarm in de pens van het dier wordt gebracht. Zo kan vocht toegediend worden aan het dier. In de meeste gevallen wordt een sonde bij jonge kalveren gebruikt als ze niet willen drinken of extra vocht nodig hebben. Het is wel zaak om op te letten wat je aan het kalf verstrekt.

Laura Surink, opfokspecialist bij Flink, schat in dat het gros van de veehouders wel een sonde in huis heeft. Het percentage dat er geregeld gebruik van maakt, is echter klein. “Een sonde moet liefst alleen gebruikt worden in gevallen dat het niet anders kan. De voorkeur is dat het kalf zelf de biest drinkt.”

Direct na geboorte

Als het kalf zelf wil drinken moet dat liefst 4 liter biest zijn van goede kwaliteit, kort na de geboorte. Als een kalf zelf drinkt, komt de biest normaal gesproken in de lebmaag terecht. Het brein stuurt een klep aan die er voor zorgt dat de biest in de lebmaag terechtkomt. Surink: “Die aansturing hangt af van de temperatuur van de melk, de houding van de kop en het drogestofgehalte van de melk. Lichaamstemperatuur geeft de beste reflex, evenals een horizontaal of schuin omhoog gehouden kop bij zuigen of drinken. Het drogestofgehalte van de melk moet hoger zijn de 12,5 %. Bij biest hoort het drogestofgehalte gemiddeld tussen de 22 en 30% te liggen.”

Surink hoort vaak dat boeren niet meer dan 2 à 3 liter biest geven, omdat de lebmaag niet meer melk zou kunnen bevatten. “Dat is echt achterhaald. De lebmaag is een rekbare zak waar zeker 6 liter vocht in past. De eerste gift van 4 liter biest kan daar dus echt wel in.”

Bij gebruik van een sonde wordt de reflex van de klep (slokdamsleuf) die de melk naar de lebmaag stuurt uitgeschakeld. Immers, een sonde komt rechtstreeks in de pens terecht. “Ook daar zijn misverstanden over”, zegt Surink, “want melk zou niet in de pens mogen komen. Dat klopt als het kalf ouder is, maar niet voor een pasgeboren kalf. De pens van het pasgeboren kalf is nog ‘schoon’ van bacteriën en daar kan dus prima biest in terechtkomen, zonder verteringsproblemen.” Geen biest verstrekken is geen optie: “Dan staat het kalf direct al met 1-0 achter.”

Ouder kalf

Een sonde kan ook ingezet worden bij wat oudere kalveren. Als een ouder kalf ziek is, meestal bij diarree, of niet wil drinken, om welke reden dan ook, dan is de sonde het middel om toch vocht in het dier te krijgen om uitdroging te voorkomen. Surink benadrukt: “In dat geval moet er alleen water of elektrolyten gegeven worden, want een ouder kalf heeft al vast voer gehad en de pensbacteriën zijn daarop ingericht. Als je dan melk (koemelk of melkpoeder) gaat geven, gaat het dus wel mis.”

Het advies is om twee sondes in huis te hebben, omdat je niet wilt dat een pasgeboren kalf biest verstrekt krijgt met een sonde die kort daarvoor voor een ziek kalf is gebruikt. Een voor biestverstrekking en een voor zieke kalveren. Het is natuurlijk logisch dat na elk gebruik een sonde gereinigd moet worden. Het liefst met zeep, want in elk geval is biest vettig en zeep lost vet op en maakt dus goed schoon.

Gebruik van de sonde

Voor de biestverstrekking is gebruik van de sonde eenmalig. Een kalf dat de eerste vier liter biest heeft gehad, moet de volgende voerbeurten zelf gaan drinken. Als het kalf de volgende voerbeurt weinig tweede biest opneemt, is dat niet zo’n probleem, mits de eerste vier liter er maar in zit. “Bij een ziek kalf is dat anders. Als een kalf dreigt uit te drogen, is een sonde levensreddend. Dan moet je die soms meerdere keren inzetten.”

De sonde kan een klein stukje in de bek van het kalf geduwd worden. Het kalf zal erop kauwen en vanzelf, met lichte druk, doorslikken. Dan weet je ook zeker dat het in de slokdarm zit. Als je met geweld duwt, zou het ook in de luchtpijp kunnen komen en dat is natuurlijk niet de bedoeling. “De kop van het kalf moet liefst horizontaal zijn, omdat dan de slokdarm ook een rechte lijn vormt, wat het sonderen vergemakkelijkt.”

Conclusies

• Alleen eerste keer biest via sonde
• Sonderen ouder kalf alleen met water of elektrolyten
• Sonde in rechte lijn in het dier brengen
• Houd sondes voor biest en zieke dieren apart

Foto: Laura Surink demonstreert de Flexi Tuber en hoe deze in het kalf zou zitten. Het is duidelijk dat de kop van het kalf liefst recht vooruit gericht is, en niet omhoog, zodat de slang mooi recht in de slokdarm komt zonder bochten.

Bron: Boerderij
Auteur: Wijnand Hogenkamp
Foto: Van Assendelft